Twierdza Przemyśl

Mówiąc o twierdzy często ma się na myśli zamek położony na szczycie wzgórza, chroniony przez mury obronne, widoczny z daleka i rozpoznawalny w terenie. Dlatego wielu turystów przyjeżdżających do Przemyśla pyta z zaskoczeniem: gdzie ta twierdza?

Twierdza Przemyśl była obok Verdun i Antwerpii największą tego typu budowlą w Europie końca XIX i początku XX wieku. Nawet dziś jej pozostałości robią ogromne wrażenie. I choć nie spotkamy tu spektakularnej warowni na skałach to pierścień fortów umiejscowionych w promieniu 15 kilometrów od miasta daje wyobrażenie jak wyglądała ona w dniach I wojny światowej. 

Budowę twierdzy rozpoczęto w połowie XIX wieku. Początkowo stworzono pierścień umocnień w odległości kilku kilometrów od centrum Przemyśla. Jednak kiedy na początku XX wieku powstały działa o większej nośności system ten okazał się przestarzały. Wybudowano wtedy drugi, zewnętrzny pierścień 15 fortów głównych oraz ich fortów pomocniczych, których większość zachowała się do dnia dzisiejszego.

Twierdza Przemyśl przeżyła trzykrotne oblężenie podczas I wojny światowej. Najdłuższe z nich trwało 137 dni, od listopada 1914 do marca 1915 roku. Po wojnie forty służyły różnorodnym celom. Część z nich rozebrano, część użytkowana była przez wojsko, w innych urządzono magazyny, a niektóre niszczały.

Dziś forty Twierdzy Przemyśl, rozsiane dookoła miast są najważniejszą jego atrakcją turystyczną, większość z nich jest jednak niezabezpieczona i samodzielne zapuszczanie się w korytarze może być niebezpieczne, szczególnie jeśli nie posiada się ze sobą latarki. Ruiny robią ogromne wrażenie. Zarówno te, które są pozostałością po nowoczesnych żelbetonowych konstrukcjach, jak i te ceglane, starszego typu.

Na szczególną uwagę zasługuje fort IX Werner w Żurawicy. Mieści się tu prywatne muzeum. Odtworzono wygląd pomieszczeń służbowych, w części sal zgromadzono liczne przedmioty związane z historia twierdzy i jej oblężenia. Większość z nich została odkopana na fortach przemyskich. 

Forty połączone są szlakiem rowerowym i pieszym. Większość z nich dostępna jest także dla turystów zmotoryzowanych, choć czasem dojście do samego obiektu zajmuje kilka minut od miejsca gdzie można zostawić samochód.