Staropolskie zagłębie przemysłowe –szlak zabytków techniki

Województwo świętokrzyskie, a przede wszystkim jego część położona nad rzeka Kamienną wchodziła w XIX wieku w skład największego zagłębia przemysłowego w Polsce. Istniejące tu zakłady, wykorzystujące siłę rzeki zajmowały się głównie wytopem żelaza i produkcją przedmiotów z niego wykonanych.

Dziś wiele z nich znajduje się w ruinie ale duża część przetrwała tworząc unikatowy zespół zabytków, które obrazują historię przemysłu i jego przemiany w ciągu wieków. Niektóre obiekty znajdujące się na szlaku nadal działają i są uruchamiane w trakcie pokazów i festynów tematycznych. Pozwala to jeszcze lepiej poznać dawne sposoby produkcji.

Obiekty znajdujące się na szlaku najlepiej zwiedzać pokonując odległości między nimi samochodem. Szlak rozpoczyna się w Starej Kuźnicy, gdzie oglądać można jedyną w Polsce kuźnię mechaniczną napędzana wodami rzeki Młynkowskiej. Zachowane jest całe jej wyposażenie, z miechami i napędzanym kołem wodnym miechem.

Niedaleko od Starej Kuźnicy położona jest Sielpia Wielka. Dziś jest to popularna miejscowość wypoczynkowa ze sztucznym zbiornikiem wodnym, a w XIX wieku działał tu największy zakład całego zagłębia staropolskiego. W dawnych halach fabrycznych zgromadzono stare urządzenia przemysłowe i utworzono Muzeum Zagłębia Staropolskiego. Oprócz budynków zachowały się tu także znajdujące się w terenie groble, przepusty wodne i kanały, przy pomocy których spiętrzano rzekę.

Kolejną miejscowością na szlaku jest Maleniec gdzie znajduje się dawny zakład hutniczy oraz walcownia blach i fabryka gwoździ. Zachowana w niemal idealnym stanie hala fabryczna wygląda tak jakby przed chwilą opuścili ją robotnicy. W lipcu w Maleńcu, Sielpi Wielkiej i Starej Kuźnicy odbywa się festiwal techniki, podczas którego można zobaczyć pracujące maszyny.

Kolejne dwie miejscowości na szlaku związane są z pierwszymi na ziemiach polskich wielkimi piecami. Funkcjonowały one w Bobrzy i Samsnonowie. Do dziś oglądać tu można ruiny dawnych hut, które przypominają o odmiennym od dzisiejszego sposobie zagospodarowania tych ziem.

Szczególne miejsce na szlaku zajmują Skarżysko – Rejów oraz Starachowice. W tym pierwszym na terenie dawnych zakładów przemysłowych mieści się Muzeum imienia Orła Białego prezentujące rozmaite militaria. Natomiast w Starachowicach w Zakładzie Wielkopiecowym otwarto niedawno po remoncie nowoczesne Muzeum Przyrody i Techniki. Znajdują się tu zarówno ekspozycje poświęcone paleontologii i dinozaurom, których liczne ślady obecności odkrywane są na terenie całego województwa jak i wystawy związane z tradycjami przemysłowymi. Do zwiedzania udostępniono także teren zakładów z wielkim piecem, halą mieszczącą olbrzymi koło napędowe oraz kolejkę fabryczną.