Katedra w Pelplinie

Niewielkie miasto Pelplin, położone w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego  to jedna z najmniejszych stolic diecezji w Polsce. To także miejsce, gdzie znajduje się zaliczana do najcenniejszych w województwie gotycka bazylika pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Mieści się ona w dawnym zespole klasztornym ojców cystersów i jest od 1992 roku katedrą miejscowej diecezji.

Historia Pelplina jest nierozerwalnie związana z dziejami bazyliki. Wieś istniała tu już w połowie XIII wieku. W 1274 roku pomorski książę Mszczuj II sprowadził na swoje ziemie cystersów z Bad Doberan. Jako uposażenie przyszłego klasztoru przepisał na nich część wsi książęcych. Jedną z nich był niewielki Pelplin. Początkowo siedzibą konwentu miała być inna miejscowość, jednak już po dwóch latach podjęto decyzję o przeniesieniu klasztoru do Pelplina. 

W końcu XIII wieku kompleks klasztorny nie był zbyt duży i składał się z niewielkiego kościoła oraz zabudowań dla zakonników. Jednak już w kolejnym wieku przystąpiono do budowy większego założenia. Rozpoczęta w II połowie XIV wieku budowa trwała przeszło 25 lat. W jej wyniku powstał monumentalny, gotycki kompleks, z górującą nad okolicą bazyliką pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. 

W kolejnych wiekach klasztor cieszył się przychylnością władców oraz możnych z terenów Pomorza. Dzięki ich patronatowi, a także gospodarności cystersów udawało się utrzymywać zabudowania w dobrym stanie, a kościół był wielokrotnie remontowany. XVII i XVIII wieczne przebudowy wiązały się z całkowitą zmianą wystroju z gotyckiego na barokowy. Pogorszenie stanu kompleksu nastąpiło po kasacie zakonu cystersów w I połowie XIX wieku. Wtedy też, na krótko przeniesiono tu stolicę diecezji chełmińskiej. Do tego wydarzenia nawiązano w 1992 roku, kiedy Pelplin ponownie stał się siedzibą, tym razem już samodzielnej diecezji.

Monumentalna bazylika pelplińska góruje nad znajdującym się nieopodal miastem. Jej potężne ceglane mury przyciągają wzrok każdego, kto przejeżdża w pobliżu. Jest to budowla trójnawowa z halowym transeptem, składającym się z dwóch połączonych naw. Na uwagę zasługują przepiękne sklepienia, w głównym korpusie gwiaździste, w transepcie sieciowe. Wspierają się one na ośmiokątnych filarach. Ściany pokrywają przepiękne polichromie roślinne i figuralne.

Wyposażenie kościoła składa się z barokowych ołtarzy i ambony oraz gotyckich stalli i konfesjonałów. Wszystkie one są wspaniale rzeźbione. 

W skład kompleksu wchodzą tez zabudowania klasztorne, które udostępnione są do zwiedzania. W krużgankach zobaczyć można miedzy innymi gotyckie polichromie a w muzeum diecezjalnym znajduje się jeden z pierwszych egzemplarzy Biblii Jana Gutenberga z połowy XV wieku.